متن آیه:
يا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْواجِکَ وَ بَناتِکَ وَ نِساءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلاَبِيبِهِنَّ ذلِکَ أَدْنى أَنْ يُعْرَفْنَ فَلا يُؤْذَيْنَ وَ کانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِيماً
ترجمه آیه:
اي پيامبر! به همسران و دخترانت و زنان مؤمنان بگو: «جلبابها ( روسريهاي بلند) خود را بر خويش فروافکنند، اين کار براي اينکه شناخته شوند و مورد آزار قرار نگيرند بهتر است؛ (و اگر تاکنون خطا و کوتاهي از آنها سر زده توبه کنند) خداوند همواره آمرزنده رحيم است.
تفسیر آیه:
59- اي پيامبر! به همسران و دخترانت و زنان مؤمنان بگو جلبابها (روسريهاي بلند) خود را بر خويش فروافکنند، اين کار براي اينکه (از کنيزان و آلودگان) شناخته شوند و مورد آزار قرار نگيرند بهتر است و (اگر تاکنون خطا و کوتاهي از آنها سر زده) خداوند همواره غفور و رحيم است.
شان نزول:
در تفسير علي بن ابراهيم در شان نزول آيه نخست چنين آمده است: آن ايام زنان مسلمان به مسجد ميرفتند و پشت سر پيامبر صلي الله عليه و آله نماز ميگذاردند، هنگام شب موقعي که براي نماز مغرب و عشا ميرفتند بعضي از جوانان هرزه و اوباش بر سر راه آنها مينشستند و با مزاح و سخنان ناروا آنها را آزار ميدادند و مزاحم آنان ميشدند، آيه فوق نازل شد و به آنها دستور داد حجاب خود را بطور کامل رعايت کنند تا به خوبي شناخته شوند و کسي بهانه مزاحمت پيدا نکند.
تفسير:
اخطار شديد به مزاحمان و شايعهپراکنان!
به دنبال نهي از ايذاء رسول خدا صلي الله عليه و آله و مؤمنان در آيات گذشته، در اينجا روي يکي از موارد ايذاء تکيه کرده و براي پيشگيري از آن از دو طريق اقدام ميکند:
نخست به زنان باايمان دستور ميدهد که هر گونه بهانه و مستمسکي را از دست مفسدهجويان بگيرند، سپس با شديدترين تهديدي که در آيات قرآن کمنظير است منافقان و مزاحمان و شايعهپراکنان را مورد حمله قرار ميدهد.
در قسمت اول ميگويد: «اي پيامبر! به همسران و دخترانت و زنان مؤمنين بگو روسريهاي بلند خود را بر خويش فروافکنند تا شناخته نشوند و مورد آزار قرار نگيرند» (يا ايها النبي قل لازواجک و بناتک و نساء المؤمنين يدنين عليهن من جلابيبهن ذلک ادني ان يعرفن فلا يؤذين).
در اينکه منظور از شناخته شدن چيست؟ دو نظر در ميان مفسران وجود دارد که منافاتي با هم ندارند.
نخست اينکه در آن زمان معمول بوده است که کنيزان بدون پوشيدن سر و گردن از منزل بيرون ميآمدند، و از آنجا که از نظر اخلاقي وضع خوبي نداشتند گاهي بعضي از جوانان هرزه مزاحم آنها ميشدند، در اينجا به زنان آزاد مسلمان دستور داده شد که حجاب اسلامي را کاملا رعايت کنند تا از کنيزان شناخته شوند و بهانهاي براي مزاحمت به دست هرزگان ندهند.
بديهي است مفهوم اين سخن آن نيست که اوباش حق داشتند مزاحم کنيزان شوند، بلکه منظور اين است که بهانه را از دست افراد فاسد بگيرند.
ديگر اينکه هدف اين است که زنان مسلمان در پوشيدن حجاب سهلانگار
و بياعتنا نباشند مثل بعضي از زنان بيبند و بار که در عين داشتن حجاب آنچنان بيپروا و لاابالي هستند که غالبا قسمتهائي از بدنهاي آنان نمايان است و همين معني توجه افراد هرزه را به آنها جلب ميکند.
در اينکه منظور از «جلبات» چيست مفسران و ارباب لغت چند معني براي آن ذکر کردهاند:
1- ملحفه (چادر) و پارچه بزرگي که از روسري بلندتر است و سر و گردن و سينهها را ميپوشاند.
2- مقنعه و خمار (روسري).
3- پيراهن گشاد.
گرچه اين معاني با هم متفاوتند ولي قدر مشترک همه آنها اين است که بدن را به وسيله آن بپوشاند (ضمنا بايد توجه داشت «جلباب» به کسر و فتح جيم هر دو قرائت ميشود).
اما بيشتر به نظر ميرسد که منظور پوششي است که از روسري بزرگتر و از چادر کوچکتر است چنانکه نويسنده «لسانالعرب» روي آن تکيه کرده است.
و منظور از «يدنين» (نزديک کنند) اين است که زنان «جلباب» را به بدن خويش نزديک سازند تا درست آنها را محفوظ دارد، نه اينکه آن را آزاد بگذارند به طوري که گاه و بيگاه کنار رود و بدن آشکار گردد، و به تعبير ساده خودمان لباس خود را جمع و جور کنند.
اما اينکه بعضي خواستهاند از اين جمله استفاده کنند که صورت را نيز بايد پوشانيد هيچ دلالتي بر اين معني ندارد و کمتر کسي از مفسران پوشاندن صورت را در مفهوم آيه داخل دانسته است.
به هر حال از اين آيه استفاده ميشود که حکم «حجاب و پوشش» براي آزاد زنان قبل از اين زمان نازل شده بود، ولي بعضي روي سادهانديشي درست مراقب آن نبودند آيه فوق تاکيد ميکند که در رعايت آن دقيق باشند.
و از آنجا که نزول اين حکم، جمعي از زنان باايمان را نسبت به گذشته پريشان ميساخت، در پايان آيه ميافزايد: «خداوند همواره غفور و رحيم است» (و کان الله غفورا رحيما).
هرگاه از شما تاکنون در اين امر کوتاهي شده چون بر اثر جهل و ناداني بوده است خداوند شما را خواهد بخشيد، توبه کنيد و به سوي او بازگرديد، و وظيفه عفت و پوشش را به خوبي انجام دهيد.
نکتهها:
1- از خود شروع کن!
در دستوري که در آيات مورد بحث در زمينه رعايت حجاب اسلامي به طور کامل آمده است و به پيامبر صلي الله عليه و آله ميفرمايد: اين دستور را ابلاغ کن، نخست همسران پيامبر صلي الله عليه و آله مطرح شدهاند، سپس دختران او، و بعد زنان باايمان، اشاره به اينکه هر گونه اصلاحي را بايد از خود و خانواده خود شروع کني و اين برنامهاي است براي همه اصلاحگران بشري.
و در ميان همسران و دختران نخست همسران را عنوان ميکند، چرا که آنها به مرد نزديکترند، زيرا دختران همسر ميگيرند و به خانههاي همسران خود منتقل ميشوند.
2- پيشگيري از دو راه
مفاسد اجتماعي چون غالبا تک علتي نيست بايد مبارزه با آن را از همه جوانب شروع کرد، و جالب اينکه در آيات فوق براي جلوگيري از مزاحمتهاي افراد هرزه، نخست به زنان باايمان دستور ميدهد که بهانهاي به دست آنها ندهند، سپس مزاحمين را با شديدترين تهديد بر سر جاي خود مينشاند.
و اين نيز برنامهاي است براي هميشه و همگان، هم دوست را بايد اصلاح کرد، و هم دشمن را با قدرت بر سر جاي خود نشانيد.
بحث و گفتگو پیرامون آیه
درمورد حفظ و رعایت حجاب آیات و روایات فراوانی وجود دارد که همه این موارد اول به نفع خود شخص است و بعد به نفع دیگران. شخص اگر خود حجابش را رعایت کند باعث ایجاد گناه نه در خود و نه در دیگران نمی شود. چیزی که امروزه هم می بینیم چشم های هرزه به دنبال دختران و زنان محجبه نمی رود.
تطبیق مفاهیم آیه با روحیات و منش و رفتار خودمان
همونطور که دوست نداریم دیگران بهمون نگاه کنن باید زمینه این کار رو هم از بین ببریم. نمی شه که با قیافه عجیب و غریب بریم بیرون تو جامعه بعد هم توقع داشته باشیم کسی نگاهمون نکنه یا دنبالمون نیاد و خلاصه. باید خودمون حجابمون که همون پوششمون هست و البته حجاب چشم و زبان و ... رعایت کنیم. بعد اگه خدای نکرده مشکلی هم پیش اومد ما جای اعتراض داریم. کسی نمی گه برو اول خودتو درست کن بعد دیگرانو. پس بهتره اول از خودمون شروع کنیم.
به کار بستن آیه در زندگی شخصیمان
باید به خدا ایمان داشته و هر لحظه قوی ترش کنیم. وقتی خداوند می فرماید زنان و دختران حجاب رعایت کنن به بهترن نحو، مطمئن باشیم به نفع و سود خودشون هست و اولین کسانی که آرامش پیدا می کنند خودشون هستن. باید رعایت کنیم که چطور با چه پوششی در جامعه حاضر میشیم و چطور رفتار می کنیم. واگه احیاناً تا حالا این کارو نمی کردیم از این به بعد بکنیم و به خاطر گذشته هم از خداوند طلب بخشش کنیم که خدا آمرزنده و مهربان است.
ما بانوان مومن و مسلمان باید قدر توجه خاص خداوند به خودمون رو بدونیم. خداوند به پیامبر (ص) سفارش کرده که به زنان و دختران و همسران بگو که حجاب و پوشش خود را رعایت کنند. البته که رعایت حجاب مخصوص آقایون هم هست ولی تأکید و سفارش بیشتر روی خانم هاست.
