قَوْلٌ مَعْرُوفٌ وَ مَغْفِرَهٌ خَیْرٌ مِنْ صَدَقَهٍ یَتْبَعُها أَذىً وَ اللهُ غَنِیٌّ حَلِیمٌ
سوره بقره، آیه ۲۶۳
گفتار پسندیده (در برابر نیازمندان)، و عفو (و گذشت از خشونتهاى آنها)،
از بخششى که آزارى به دنبال آن باشد، بهتر است، و خداوند، بى نیاز و بردبار است.
نکته ها
آیه فوق منطق اسلام را در مورد ارزش هاى اجتماعى اشخاص و حیثیت مردم روشن مى سازد و عمل آنهایى را که در حفظ این سرمایه هاى انسانى مى کوشند و ارباب حاجت را با گفتار نیکو و احیانا راهنمایی هاى لازم بهره مند کرده، و هرگز اسرار آنها را فاش نمى سازند، از بخشش افراد خود خواه و کوته نظرى که در برابر کمک مختصرى هزار گونه زخم زبان به افراد آبرومند مى زنند و شخصیت آنها را در هم مى شکنند، برتر و بالاتر مى شمرد. در حقیقت اینگونه اشخاص همانطور که اشاره کردیم بیش از اندازه که نفع مى رسانند ضرر مى زنند و اگر سرمایه ای مى دهند سرمایه هایى را نیز بر باد مى دهند.
از آنچه در بالا گفتیم روشن مى شود که” قَوْلٌ مَعْرُوفٌ” معنى وسیعى دارد و هر گونه سخن نیک، دلدارى و دلجویى و راهنمایى را شامل مى شود.
” مغفره” به معنى” عفو و گذشت” در برابر خشونت ارباب حاجت است.
آنها که بر اثر هجوم گرفتاری ها پیمانه صبرشان لبریز شده و گاهى بدون هیچگونه تمایل درونى سخنان خشونت آمیزى بر زبان جارى مى سازند؛ این افراد در واقع از اجتماع ظالمى که حق آنها را نداده به این وسیله مى خواهند انتقام بگیرند و کمترین جبرانى که اجتماع و افراد متمکن در برابر محرومیت آنان مى توانند بکنند همین است که سخنان آنها را که جرقه هاى آتش درون آنان است با تحمل بشنوند و با ملایمت خاموش سازند.
بدیهى است که تحمل خشونت آنها و گذشت از برخوردهاى زننده آنان از عقده های شان مى کاهد از این رو اهمیت این دستور اسلامى روشنتر مى گردد. جمله هاى کوتاهى که در آخر آیات معمولا ذکر شده است و صفاتى از صفات خداوند را بیان مى کند با مضمون همان آیات حتما ارتباط دارد و با توجه به این نکته منظور از جمله وَ اللهُ غَنِیٌّ حَلِیمٌ:” خدا بى نیاز و بردبار است” گویا این است که: چون بشر طبعا طغیانگر است با رسیدن به مقام و ثروت خود را بى نیاز گمان مى کند و این حالت گاهى موجب پرخاشگرى و بد زبانى او نسبت به محرومان و مستمندان مى شود لذا مى فرماید:” غنى بالذات” خدا است در حقیقت او است که از همه چیز بى نیاز است و بى نیازى بشر در واقع سرابى بیش نیست و نباید موجب غرور و طغیانگرى و بى اعتنایى او نسبت به فقراء گردد، به علاوه خداوند در برابر ناسپاسى مردم بردبار است افراد با ایمان نیز باید چنین باشند.
تفسیر نمونه، ج۲، ص:۳۲۰
