ارتباط دنباله دار هالی با مرگ سیاه چیست؟

یک پژوهش نشان می دهد که احتمالا در سال ۵۳۶ میلادی، تکه ای از دنباله دار پرآوازه ی هالی به زمین برخورد کرده و آن قدر خاک و غبار در هوا پخش کرده که سیاره ی زمین را به گونه ی چشمگیری سرد کرده بود. این تغییر بزرگ آب و هوایی احتمالا به پدیده ی خشکسالی و قحطی در سراسر جهان انجامیده بود و شاید این رویداد مردمان را در برابر همه گیری طاعون در روزگار ژوستینین در سال های ۵۴۱-۵۴۲ میلادی بی پناه تر کرد. این همه گیری نخستین مورد ثبت شده از پیدایش مرگ سیاه در اروپا است.

عکسی از دنباله‌دار هالی که در ۱۳ ژانویه‌ی سال ۱۹۸۶توسط اخترشناسی بنام جیمز و. یانگ به ثبت رسید.

این نتیجه ها دستاورد یک بررسی روی هسته هایی از یخ های گرینلند هستند که میان سال های ۵۳۳ و ۵۴۰ میلادی ذخیره شده اند. این هسته های یخی مقدار فراوانی از غباری که در این بازه ی هفت ساله در جو پراکنده شده بوده را در دل خود نهفته؛ غباری که بخشی از آن ریشه ی فرازمینی دارد. رهبر این پژوهش، دالاس ابوت از رصدخانه ی لامونت-دوهرتی زمین در دانشگاه کلمبیا، در گفتگویی که طی نشست سالانه ی انجمن ژئوفیزیک آمریکا با لایوساینس انجام داد گفت: «من همه ی این ذرات فرازمینی را در هسته ی یخی [که بررسی کردم] گرد آوردم.»

چنان چه ابوت می گوید، دانشمندان به کمک ویژگی های خاصی می توانند دریابند که ریشه ی غبار فرازمینی به یک دنباله دار می رسد یا نه. یکی از این ویژگی ها سطح بالای قلع است که نشان می دهد خاستگاه آن غبار، یک دنباله دار بوده. غباری که در بهار نیمکره ی شمالی در یخ ها ته نشین می‌شود نشان می دهد که ریشه اش به بارش شهابی اتا-دَلوی می رسد. این بارش در اردیبهشت هر سال و در اثر گذشتن زمین از درون گرد و خاک به جامانده از دنباله دار هالی رخ می دهد. به گفته ی ابوت، غبار اتا دلوی می توانسته مسئول یک سرمایش ملایم که در سال ۵۳۳ رخ داد باشد، ولی این به تنهایی نمی تواند دلیل رویداد تاریک شدن زمین در ۵۳۶-۵۳۷ باشد؛ رویدادی که طی آن، احتمالا سراسر زمین تا ۳ درجه ی سانتیگراد خنک تر شده بوده است. برای توضیح این رویداد به چیزی چشمگیرتر و بزرگ تر نیاز داریم.

ابوت می گوید داده های ثبت شده در هسته ی یخی نشانگر یک فوران آتشفشانی در سال ۵۳۶ هم هستند، ولی تقریبا مطمئنیم که این فوران هم آنقدر بزرگ نبوده که آب و هوا و شرایط اقلیمی زمین را تا این اندازه دگرگون کند. وی می افزاید: «به گمان من فوران آتشفشانی اثر کمی داشته، ولی فکر می کنم دلیل اصلی آن رویداد، افتادن چیزی در اقیانوس بوده.» وی و همکارانش شواهدی ضمنی از چنین برخوردی را یافته اند. در هسته های یخی گرینلند سنگواره های (فسیل های) خاصی از اندامگان های ریز ویژه ی دریاهای گرمسیری وجود دارد- به ویژه، گونه های خاصی از دیاتوم ها و سیلیکوفلاژت ها.

به گفته ی پژوهشگران، افتادن یک جسم فرازمینی به درون آب های گرمسیری اقیانوس می توانسته این اندامگان های عرض های جغرافیایی پایین را چنان پرتاب کرده باشد که تا سطح یخبندان گرینلند هم برسند. و ابوت بر این باور است که این جسم بخشی از دنباله دار هالی بوده است. دنباله دار هالی هر ۷۶ سال و اندی یک بار از کنار زمین می گذرد. این دنباله دار در سال ۵۳۰ میلادی هم در آسمان زمین پدیدار شد و به گفته ی ابوت، در آن زمان به گونه ی خیره کننده ای درخشان شده بود. (در حقیقت، مشاهده ی دنباله دار هالی پیشینه ای دورتر دارد؛ چنان چه پژوهش نشان می دهد که یونانیان باستان هم در سال ۴۶۶ پیش از میلاد، آن را دیده بودند.)

ابوت می گوید: «از دو موردی که درخشان ترین موارد دیده شدن هالی بوده اند، یکی در سال ۵۳۰ بوده است. دنباله دارها معمولا گلوله هایی از خاک و یخند (گلوله برفی های گل آلود)، ولی زمانی که می شکنند یا خاک زیادی را پس می دهند، لایه‌ی بیرونیشان که مواد تیره است کنار زده می شود و از همین رو دنباله دار درخشان تر دیده می شود.» وی می افزاید که زمان برخورد آن تکه ی دنباله دار، و نیز اندازه ی آن را نمی دانیم. ولی به برآورد پژوهشی که در سال ۲۰۰۴ انجام شد، پهنای تکه ی دنباله دار تنها ۶۰۰ متر (۲۰۰۰ فوت) بوده و اگر در جو منفجر شده و ذرات خاکش به گونه‌ای یکنواخت در سرتاسر جهان پخش شده بوده، می توانسته باعث رویداد سرمایش سال های ۵۳۶-۵۳۷ شده باشد.

سایت علمی بیگ بنگ / برگردان:۱star-7skies

-