شهر مشهد

مَشهَد شهري در شمال شرقي ايران و مرکز استان خراسان رضوي است. اين شهر با 2,410,800 ميليون نفر جمعيت، دومين شهر پرجمعيت ايران پس از تهران است. وجود حرم امام رضا، هشتمين امام مذهب شيعه، در اين شهر، سالانه بيش از 13 ميليون زائر را به مشهد مي‌کشاند.

تاريخچه:
حوضه رودخانه کشف‌رود که شهر مشهد در آن قرار دارد، به خاطر شرايط مناسب طبيعي، از پيش از اسلام به عنوان يکي از مناطق مورد توجه براي سکونت در خراسان به حساب مي‌آمد. اين منطقه ابتدا مسکن اقوام غيرآريائي بود. در نزديکي شهر فعلي مشهد شهري بنام توس وحود داشته‌است. در اسطوره‌هاي ايراني بناي اصلي شهر توس را به جمشيد و تجديد بناي آن را به توس، پهلوان و سپهسالار ايراني نسبت مي‌دهند. توس در زمان خلافت عثمان به‌طور کامل توسط اعراب فتح شد. در دوره اسلامي اين منطقه بخشي از ولايت توس به مرکزيت شهر تابران بود که آبادي‌هاي سناباد و نوقان که بخشي از مشهد کنوني هستند را نيز در بر مي‌گرفت.
در دوران حکومت هارون عباسي، حميد بن قحطبه طائي والي خراسان بود که کاخي در باغي واقع در 1,5 کيلومتري سناباد داشت. در بهار سال 193 هجري قمري، هارون که براي سرکوب شورشي عازم سمرقند بود، در نوقان بيمار شد و بنا به وصيتش او را در آن باغ دفن کردند. چند سال بعد در دوران خلافت مامون، در 202 هجري قمري، امام رضا که پس از يک سال اقامت در مرو عازم بغداد بود، در منزل امير سناباد مسموم شد و مامون پيکر او را نزديک قبر هارون به خاک سپرد. از آن پس آن نقطه «مشهد الرضا» به معني «محل شهادت رضا» و به اختصار مشهد نام گرفت.
پس از حمله مغولان مردم شهر ويران‌شده توس به مشهد مهاجرت کردند و شهر توسعه پيدا کرد. مشهد در زمان حکومت نادرشاه افشار به عنوان پايتخت ايران انتخاب شد.

جغرافيا:
شهر مشهد مرکز استان خراسان رضوي با 204 کيلومتر مربع مساحت، در شمال شرق ايران و در طول جغرافيايي 59 درجه و 15 دقيقه تا 60 درجه و 36 دقيقه و عرض جغرافيايي 35 درجه و 43 دقيقه تا 37 درجه و 8 دقيقه و در حوضه آبريز کشف رود، بين رشته کوه‌هاي بينالود و هزار مسجد واقع است. ارتفاع شهر از سطح دريا 985 متر و فاصله آن از تهران 966 کيلومتر است.

جمعيت:
شهر مشهد، در سده اخير از رشد جمعيت بالايي برخوردار بوده‌است. در نخستين سرشماري رسمي ايران که در سال 1335 انجام گرفت، اين شهر، با 241,989 نفر جمعيت پس از شهرهاي تهران، تبريز و اصفهان، چهارمين شهر پرجمعيت ايران بود. در سرشماري بعدي و در سال 1345، اين شهر پس از تهران و اصفهان، جايگاه سوم را در بين شهرهاي ايران داشت. در سرشماري سال 1355، مشهد، پس از تهران، دومين شهر پرجمعيت ايران بود و تا آخرين سرشماري در سال 1385، همين جايگاه را داشته‌است.
براساس سرشماري عمومي نفوس و مسکن سال 1385 خورشيدي، جمعيت شهر مشهد در اين سال، بالغ بر 2,410,800 نفر بوده‌است.

گردشگري:
پيشينه بيشتر آثار تاريخي در اين شهر به پس از قرن 8 هجري مي‌رسد. از آن‌جمله مي‌توان به مسجد گوهرشاد، ميل اخنگان، مسجد هفتاد و دو تن، گنبد خشتي و مصلي طرق اشاره کرد. از شهر تاريخي توس بناهايي مانند گنبد هارونيه برجا مانده‌است. بازه هور نيز از قديمي‌ترين بناهاي موجود در محدوده شهر است که زمان ساخته‌شدنش را قرن سوم ميلادي تخمين مي‌زنند. آرامگاه افرادي چون نادرشاه و فردوسي و نيز مدارسي چون عباسقلي خان از ديگر آثار تاريخي موجود در شهر است.
ييلاقات اطراف مشهد، به خصوص شانديز و طرقبه، زشک، نغندر، جاغرق، کوهسنگي، پارک جنگلي وکيل‌آباد و بوستان ملت و آبشار اخلمد از جمله مکان‌هاي تفريحي مورد توجه گردشگران هستند.

اقتصاد و صنايع:
صنايع غذايي، نساجي، شيميايي و کاني غيرفلزي و صنايع قطعه سازي وفولاد کشاورزي از عمده‌ترين صنايع مشهد به شمار مي‌آيند. مشهد دومين قطب توليد خودرو در ايران مي‌باشد.

مراکز تجاري:
از مراکز بزرگ تجاري اين شهر مي‌توان به زيست‌خاور، الماس شرق، پروما، تابان، کيان و بازار رضا اشاره کرد.
به دليل وجود جاذبه‌هاي فراوان تاريخي-مذهبي و فرهنگي در مشهد، درحال حاضر نيمي از هتل‌ها و هتل‌آپارتمان‌هاي ايران در شهر مشهد قرار دارند.
نمايشگاه بين‌المللي مشهد امروزه به‌عنوان بزرگترين و فعالترين نمايشگاه بين‌المللي تجاري در ايران بعد از نمايشگاه بين‌المللي تجاري تهران فعاليت مي‌کند. مشهد به علت هم‌جواري با کشورهاي آسياي ميانه و موقعيت صنعتي سالانه ميزبان ده‌ها نمايشگاه بين‌المللي است. در حال حاضر مديريت سايت رسمي نمايشگاه‌هاي ايران بعهده نمايشگاه مشهد مي‌باشد.

فرهنگ:
نشريات:نشريات مهم مشهد عبارت‌اند از روزنامه خراسان و روزنامه قدس که در سطح کشوري منتشر مي‌شوند، و روز‌نامه شهرآرا که مخصوص شهر مشهد است.

سينماها:سينماهاي فعال شهر به ترتيب تعداد تماشاگر هويزه، آفريقا، سيمرغ، قدس، بهمن، رسالت و سيمرغ مي‌باشند.

دانشگاه‌ها و نهادهاي علمي:
دانشگاه فردوسي مشهد
دانشگاه علوم پزشکي مشهد
دانشگاه خيام مشهد
دانشگاه خاوران
دانشگاه آزاد اسلامي مشهد
دانشگاه آزاد اسلامي مشهد – دانشکده فني سما
دانشگاه پيام‌نور مشهد
موسسه آموزش عالي سجاد مشهد
موسسه آموزش عالي بهار
موسسه آموزش عالي توس مشهد
دانشکده فني شهيد منتظري
‌دانشگاه امام رضا(ع)
مدرسه علميه آيت‌الله‌العظمي خويي
موسسه آموزش عالي خاوران مشهد
موسسه آموزش عالي اقبال لاهوري

شهرهاي خواهرخوانده:
سانتياگو دکومپوستلا، اسپانيا
کوالالامپور، مالزي
لاهور، پاکستان
کراکوف، لهستان(درحال انجام)

مشاهير:
ملک الشعراء بهار
مهدي اخوان ثالث
عماد خراساني
محمدرضا شجريان
حشمت مهاجراني
داريوش ارجمند
غلامحسين يوسفي
محمد علي انصاري
شيخ محمود حلبي
حسين ملک
رضاکيانيان
ابراهيم نبوي
علي شريعتي