موعود در دین یهود

بسم‌الله الرحمن الرحیم

آيين يهود از اديان توحيدي و وحياني است كه پيامبر آن حضرت موسي (علیه السلام) و كتاب آسماني آن تورات است.

دين يهوديت مانند ساير اديان كه پس از مدتي براثر مسائل اجتماعي و تنوع مشرب‌ها در آن‌ها، مذاهب و فرقه‌هایی پيدا می‌شود مذاهب و فرقه‌های در آن پديدار شد كه بعضي شناخته‌شده و پرجمعیت و بعضي کم‌جمعیت هستند. 

اساساً فرقه‌های شناخته شده يهود، پس از بازگشت يهود از بابل پديد آمدند. براثر اين پراكندگي از فرقه‌های قبل از اين واقعه اطلاع چنداني در دست نيست، اما دو فرقه‎ای که اکنون فعال هستند و مباحث آخرالزمانی یهود اصولاً بر پایه اعتقادات آن‌ها پایه‎ریزی شده به شرح زیر میباشد:

1) قارئون: 

در اين فرقه که پس از ظهور اسلام پديد آمده است، با تلمود (تورات شناسي) مخالفت، و به قرائت و معناي ظاهري تورات تأکید شده است؛ از این رو به قارئون معروف شده‌اند. 

رهبر آنان در ابتدا يك عالم يهودي به نام «عنان» بود كه با ابوحنيفه معاشرت و با اصطلاحات فقه اسلامي آشنا بود. در حال حاضر پیروان اين فرقه در اسرائيل، روسيه، اوكراين زندگي می‌کنند. 

مباحث عميق آن‌ها در الهيات يهودي توجه محققان را به خود جلب كرده است؛ نکته قابل توجه این است که این‌ گروه در مباحث خود از اصطلاحات اصول فقه حنفي بهره می‌گیرند.

2) دونمه: 

در بعضی‌اوقات به آن‌ها «شبتين» می‌گویند كه به شبتاي صبي مؤسس گروهشان نسبت داده می‌شود. اين شخص در سال 1626 در شهر ازمير تركيه متولد شد. وی پس از مطالعه الهيات و عرفان يهودي مدعي شد كه مسيحای يهود یعنی منجی موعود است. 

برخي يهوديان اروپا و تركيه و خاورميانه دعوتش را پذيرفتند. او خود را نخستين فرزند خدا ناميد و در سال 1666 قيام كرد، لكن توسط پادشاه عثماني دستگير و مسلمان شد و نام خود را به محمد افندي تغيير داد و پيروان خود را به اسلام ترغيب كرد ولي هنوز بسياري از يهوديان او را مسیحی می‌دانستند و می‌گفتند كه تنها شبحي از شبتاي مسلمان شده و خود شبتاي براي يافتن ده قبيله گم‌شده بنی‌اسرائیل به آسمان رفته و به‌زودی ظهور خواهد كرد و این‌ها به بازگشت سريع شبتاي به‌عنوان منجي حقيقي بنی‌اسرائیل اميدوارند. 

اكنون چندين هزار نفر از اين گروه در تركيه هستند كه در ظاهر به سنن اسلامي و در باطل سنن يهودي عمل می‌کنند. اين 7 فرقه از فرق‌های معروف و شناخته‌شده يهود است چنانچه اشاره كرديم از فرقه‌های قبل از بلاي بابل نوعاً خبري نداريم و احتمالاً فرقه‌هایی وجود داشته و در بعضي كتب تاريخ، فرقه‌های يهوديت را تا 27 فرقه شماره کرده‌اند كه اكثر آن‌ها فقط اسمشان در تاريخ آمده است.

به‌طور کل تمامی یهودیان معتقدند که عیسایی ظهور خواهد کرد که البته با عیسای مسیحیان متفاوت است .آن‌گونه که بررسی‏ها نشان می‏دهد، پیش از اسارت قوم یهود و آوارگی آنان توسط آشوریان، اندیشه ظهور منجی در ادبیات مذهبی، غیرمذهبی، اساطیر و افسانه‏ها و روایات مکتوب و شفاهی بنی‌اسرائیل جایی نداشته است. 
تنها در سده دوم پیش از میلاد بود که ظهور نجات‌بخش قوم خدا در اذهان و افکار یهود توسعه یافت و دانیال نبی به دنبال رنج‏های پیاپی قوم یهود، پایان زجرها را نوید داد:

«و در ایام این پادشاهان، یهوه خدای آسمان‏ها سلطنتی را که تا ابد جاوید می‏ماند، بر پا خواهد نمود و این سلطنت به قومی دیگر غیر از بنی‌اسرائیل منتقل نخواهد شد، بلکه تمامی آن سلطنت‏ها را خردکرده، مغلوب خواهد ساخت و خودش برای همیشه پایدار و جاودان خواهد ماند.»(1)

اشعیای پیامبر نیز در پیشگویی‏های خود مژده آمدن مسیح را داد و گفت: «برای ما ولدی و پسری بخشیده می‏شود که سلطنت بر دوش او خواهد بود و اسم او عجیب و مشیر و خدای قادر و پدر سرمدی و سرور و سلامتی خوانده خواهد شد. ترقی سلطنت و سلامتی او را بر کرسی داوود و بر کشور وی پایانی نخواهد بود، تا آن‌که انصاف و عدالت را برای همیشه استوار سازد.»(2)

البته شایان توجه است که قوم یهود به‌عنوان مردمی دین‌دار همواره به آینده خویش امیدوار بودند و این عبارت کتاب مقدس میان یهودیان رایج بود که: «اگرچه ابتدایت صغیر بود، عاقبت تو بسیار رفیع گردد.»(3)

اما صفنیای پیامبر به نابودی رهبران دولت‏ها اشاره می‏کند و آن را مقدمه جهان‌شمولی دین یهود می‏داند. او می‏گوید: «به‌منظور گردآوری طوایف بشر بر یک دین حق، سلاطین دول مختلف را نابود کنیم. آن‌وقت برگردانیم به قوم‏ها لب پاکیزه را برای خواندن همگی به نام خدای و عبادت کردن ایشان به یک روش.(4)

یهودیان در طول تاریخ به این مسئله از دریچه‏ای مذهبی نگریسته، انتظار را یک وظیفه مقدس به شمار آورده‏اند، تنها پس از ورود صهیونیسم سیاسی به دنیای یهود بود که زاویه نگاه برخی یهودیان به این مسئله عوض گشت و تشکیل یک حاکمیت سیاسی را راهگشای «عصر مسیحا» دانستند.

هم‌اکنون صهیونیست‏ها با سوءاستفاده از تغییر نگرش به وجود آمده خود را به‌عنوان منتظران واقعی مسیحا معرفی کرده، در پایان مراسم سالگرد بنیان‌گذاری رژیم اسرائیل (پنجم ماه ایّار عبری)، پس از دمیدن در شیپور عبادت، این‌گونه دعا می‏کنند: «اراده خداوند، خدای ما چنین باد که به لطف او شاهد سپیده‌دم آزادی باشیم و نفخ صور مسیحا گوش ما را نوازش دهد.»

بی‏گمان طرز تلقی صهیونیسم از مقوله انتظار و ظهور منجی، یکی از بینش‏های چالش آفرین و بحران‌ساز فراروی معتقدان به آخرالزمان می‏باشد. چراکه تکیه بیش‌ازاندازه بر نژاد و قومیت، این مکتب را دچار نوعی تمامیت‌خواهی غیرعادلانه نموده، ظرفیت‏های گفت‌وگو را از آن گرفته است.

پینوشت:

1- دانیال نبی، باب دوم، آیه 44
2- کتاب اشعیا، باب 9 -آیه 6 ـ 8
3- کتاب ایوب، باب 8-آیه 7
4- صفنیا، باب 3 :آیه 8 ـ 9