امام عسکری علیه ‌السلام، من و جامعه ام

امام حسن عسکری علیه السلام در سال 232هجری در مدینه چشم به جهان گشود . کنیه آن حضرت ابامحمد بود. مادر والا گهرش سوسن یا سلیل زنی لایق و صاحب فضیلت و در پرورش فرزند نهایت مراقبت را داشت ، تا حجت حق را آن چنان که شایسته است پرورش دهد . این زن پرهیزگار در سفری که امام عسکری علیه السلام به سامرا کرد همراه امام بود و در سامرا از دنیا رحلت کرد .

مجموع عمر حضرت عسکری علیه السلام به 28 سال می رسد و آن حضرت سرانجام در هشتم ربیع الاول260 ه . ق به دسیسه معتمد عباسی در شهر سامراء به شهادت رسید.(1)

در این مجال اندک بر ان امدیم که برای لحظاتی در حریم پدر امام زمانمان باشیم و بیاموزیم از ایشان و بیشتر خدمت ایشان دلهامان را شستشو دهیم با شناختن اوصاف اخلاقی ایشان. به این امید که مورد قبول حضرتش واقع شود و دست این حقیران را در دو دنیا بگیرند.

امام و رسیدگی به حاجات مردم

در کتاب شریف اصول کافی اثر عالم بزرگ کلینی در باب روا كردن حاجت مۆمن‏ آمده است:

مفضل گوید: امام صادق علیه السلام به من فرمود: اى مفضل! آنچه به تو می گویم بشنو و بدان كه حق است‏ و انجام ده و به برادران بزرگوارت خبر ده، عرض كردم: برادران بزرگوارم كیانند؟ فرمود: كسانى كه در روا ساختن حوائج برادران خود رغبت دارند، سپس فرمود: هر كس یك حاجت برادر مۆمن خود را روا كند، خداى عز و جل روز قیامت صد هزار حاجت او را روا كند كه نخستین آنها بهشت باشد و دیگرش اینكه خویشان و آشنایان و برادرانش را اگر ناصبى نباشند به بهشت برد، و رسم مفضل این بود كه چون از یكى از برادرانش درخواست حاجتى می كرد، به او می گفت: آیا نمی خواهى كه از برادران بزرگوار باشى؟ مفضل بن عمر گوید: امام صادق علیه السلام فرمود: همانا خداى عز و جل دسته اى از مخلوقش را آفریده و ایشان را براى قضاء حوائج شیعیان فقیر ما انتخاب فرموده تا در برابر آن بهشت را به ایشان پاداش دهد، پس اگر توانى از آنها باش...

و باز امام صادق علیه السلام فرمود: روا ساختن حاجت مۆمن از آزاد كردن هزار بنده و بار كردن هزار اسب در راه خدا (فرستادن به جهاد) بهتر است. و فرمود: برآوردن حاجت یك مۆمن نزد خدا از بیست حجى كه، در هر یك از آنها صد هزار(دینار یا درهم) خرج شود بهتر است.(2)

در این رابطه ، محمّد بن ابراهیم مى‏گوید: فقر بر من و بر پسرم غلبه كرد، برخاسته روى به راه آوردیم، در راه من گفتم: چه خوش باشد كه آن حضرت پانصد درهم به من دهد تا چندى به جهت كسوت خود و چندى به جهت عیال و چندى به جهت طعام و خورش و نفقه صرف كنم. پسرم گفت: اگر مرا سیصد درهم دهد تا چندى را درازگوش بخرم و چندى به قرض دهم و چندى را كسوت كنم، مرادم حاصل است.

چون به در خانه امام عسکری علیه السلام رسیدیم بى‏آنكه حلقه بر در زنیم یا كسى را آگاه كنیم یكى بیرون آمد و گفت: امام- علیه السلام- پدر و پسر را مى ‏طلبد. خادم آمد و پانصد دینار به من و سیصد دینار به پسرم داد و فرمود: اى موالى! پانصد دینار را خرج كن به آن دستور كه در راه گفته بودى و پسرم را نیز فرمود: سیصد دینار به موجب مذكور صرف كن. گفتم كه هیچ شبهه ای نیست كه ایشان حجت خدا است كه مراد ما برآورد و مقصود ما را می‌دانست.(3)

بزرگترین فلاکت

امام عسکری علیه السلام به سرنوشت کسانی اشاره می کند که برخورد گزینشی با قرآن دارند؛ همانهایی که تنها بخشهایی از این کتاب را قبول دارند و به سینه می زنند که نفع دنیایی آنها را تامین می کند و یا حداقل اصطحکاکی با دنیای آنها نداشته باشد؛ اما نسبت به بقیه قرآن اظهار کفر می کنند و از قبول آن چه رسمی و چه غیر رسمی سر باز می زنند.

حضرت در خطابی متکی بر آیه 85 سوره بقره می نویسد:

تَكُونُونَ مِمَّنْ یُۆْمِنُ بِبَعْضِ الْكِتَابِ وَ یَكْفُرُ بِبَعْض فَما جَزاءُ مَنْ یَفْعَلُ ذلِكَ مِنْكُمْ وَ مِنْ غَیْرِكُمْ إِلَّا خِزْیٌ فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ طُولُ عَذَابٍ فِی الْآخِرَةِ الْبَاقِیَةِ وَ ذَلِكَ وَ اللَّهِ الْخِزْیُ الْعَظِیم

یا از آنان هستید (مبادا از افرادی باشید) كه به برخى از كتاب (قرآن) ایمان دارند و به برخى دیگرش كافرند؟ كسى كه چنین كند، خواه از شما باشد، خواه از غیر شما، جز خواری در زندگانى دنیا و طول عذاب در آخرت پایدار، نصیبى نخواهد داشت و به خدا سوگند! بدترین خواری و فلاکت همین است.

توضیح: نمونه بارز این افراد کسانی هستند که دم از مذهب و قرآن می زنند؛ ولی بر علیه قانونی از قوانین قطعی قرآن ؛ مانند قصاص ، حجاب و احکامی که چندان موافق طبعشان نیست قد علم کرده و از پذیرش آن سر باز می زنند.(4)

نشانه اندیشمندان از دیدگاه امام

یكى از نشانه‏هاى اندیشمندان; شیوه سخن گفتن آنان است . نوشته ‏ها، حرفها و كلمات ایشان به خوبى میزان عقل و رشد آنان را بیان مى ‏دارد . در این باره امام حسن عسكرى علیه السلام فرمود:

«قلب الاحمق فى فمه و فم الحكیم فى قلبه؛ (5) دل نابخرد در دهان او است، و دهان خردمند فرزانه، در دل او .» انسان اندیشمند، اول در اطراف سخن فكر مى‏كند، نفع و زیان آن را بررسى مى‏كند و آن‏گاه به سخن گفتن اقدام مى‏نماید . ولى انسان بى‏خرد و كم‏اندیش، نخست ‏سخن مى‏ گوید و بعد در عواقب و اطراف آن به اندیشه مى‏ پردازد. در نتیجه، اندیشمند كم‏تر خطا مى ‏كند، و كم اندیشان و یا كج ‏اندیشان كم‏تر به راه صواب مى ‏روند .

امام حسن عسكرى علیه السلام در كنار اندیشه و فكر، بر عمل و رفتار شایسته تاكید نموده است آن حضرت بر اوصاف عملى و رفتارى كه در مورد رابطه انسان با خالقش، جامعه‏ اش، خانواده‏ اش و با خودش مطرح است، انگشت نهاده است كه این مسئله به خوبى اهمیت «عمل گرایى‏» را در كنار «اندیشه‏گرایى‏» نشان مى‏دهد.

دلیل این امر آن است كه بر اثر اندیشه، روح و عقل انسانى روشن مى‏شود و در پرتو آن نورانیت، حق و باطل، و درست و نادرست را از یكدیگر تشخیص مى‏دهد، در حالى كه بى ‏خردان در ظلمت جهل به ‏سر مى ‏برند . به همین جهت، امام حسن عسكرى علیه السلام فرمود:

«علیكم بالفكر فانه حیاة قلب البصیر ومفاتیح ابواب الحكمة. (6)

بر شما باد به اندیشیدن! پس به حقیقت، تفكر موجب حیات و زندگى دل آگاه، و كلیدهاى دربهاى حكمت است».

پی نوشت :

1. انوار البهیه، شیخ عباس قمی، کتابفروشی جعفری، ص 151.

2. الارشاد، شیخ مفید، قم، مکتبة بصیرتی، ص 345.

3. اصول كافى- ترجمه مصطفوى، ج‏3، ص 277 تا ص 278، ناشر اسلامیه

4. آثار الأحمدى،استرآبادى‏،ص:548، ناشر: میراث مكتوب‏ تهران‏،سال چاپ: 1374 ش‏

5.  تحف العقول، ص 519، ح 21 .

6.  بحار الانوار، ج 8، ص 115 و الحكم الزاهرة، ج 1، ص 19 .